Hüseyin Atay

İlahiyatçı. 1930, İkizdere köyü / Güneyce / Rize doğumludur. Küçük yaşta başlayarak babası ile amcasından dersler alarak hafızlık eğitimi aldı. Ardından, ilkokul üçüncü sınıftan başlayarak üçüncü ve dördüncü sınıfları doğduğu yerde, beşinci sınıfı İstanbul'da Kadırga İlkokulu'nda okudu. Bu arada da özel olarak Arapça dersleri aldı ve  Kumkapı Ortaokulu'nu bitirdi. İstanbul medreselerinde okutulan bütün ilimlerin yanında, medrese programlarında olmayan ilimleri de okudu. Hocalardan 'Belagat' dersleri aldı ve 'El-Mirkat'ı okudu. Aynı yıllarda Kuran-ı Kerim talim etti ve Tecvid okudu. 1948 yılında Bağdat'a gitti ve liseyi orada okudu ve 1954 yılında Bağdat İlahiyat Fakültesi'ni birincilikle bitirdi. Fakülte eğitimi sırasında, Bağdat müderrislerinden de altı yıl boyunca çeşitli İslam bilimlerinde özel dersler aldı.

Daha sonra yurda dönüp askerliğini de bitirince, 1956’da Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Felsefesi Kürsüsüne asistan oldu. 1960 yılında "Kuran'a Göre İman Esaslarının Tespiti ve Müdafaası" adlı çalışmasıyla doktorasını tamamladı. 1960-61 yıllarında merhum Doç.Dr. Yaşar Kutluay ili birlikte Diyanet İşleri Başkanlığı'nca yayınlanan Kuran tercümesini hazırladı. 1962-64 yılları arasında Kudüs Üniversitesi'nde İbranice ve Yahudi Felsefesi (Kelamı) üzerinde çalıştı. Burada İslam felsefesinin İbranca'ya yapılan tercümelerini ve onların Yahudi düşünürlerindeki etkilerini, İslam kültürünün Yahudiler yoluyla Avrupa'ya geçişini inceleme fırsatını buldu. 1965-67 yılları arasında Chicago Üniversitesi'nde İslam Felsefesi ile ilgili bilimsel araştırmalar yaptı. Bu arada, "Farabi ve İbni Sina'ya Göre Yaratma" konulu doçentlik tezini tamamlayarak doçent oldu (1968) ve Kelam dersleri vermeye başladı.

Hüseyin Atay, 1969 yılından itibaren beş yıl süreyle İslam Hukuk Felsefesi (Usul ül-Fıkıh) dersleri de okuttu. 1969-71 yılları arasında ek görev olarak Konya Yüksek İslam Enstitüsü'nde klasik mantık derslerine girdi. 26 Aralık 1971'de Rabat'ta toplanan "İslam'da Toplumun Gelişmesi ve Aile Planlaması" kongresinde, "Kuran ve Hadis'te Aile Planlaması" konulu bildiriyi sundu. 1973-74 yıllarında ayrıca İslam Dini Esasları derslerini de verdi ve 1974 yılında profesör oldu, arkasından Kelam İlmi Kürsüsü Başkanlığına seçildi. 1974-75 öğretim yılında Hardward Üniversitesi Aile Planlaması Merkezi'nin inceleme bursu ile Amerika'ya gitti ve aile planlaması incelemesi yanında ahlak, din ve hukuk felsefesi ile ilgili araştırmalar yaptı. 1975-76 öğretim yılında Chicago Üniversitesi'nde "İslamiyetin Değişen Toplum Karşısında Durumu" konulu altı İslam ülkesinin katıldığı seminerlere yönetici olarak katıldı. Bu seminerler sırasında yazdığı "Türkiye'de Yüksek Din Eğitimi" çalışmasının "Osmanlılar" bölümü basıldı. 1975 yılında Bağdat'ta toplanan "Farabi ve İnsanlık Medeniyeti Kongresi”ne "Farabi'de Yaratma" adlı bildiri ile katıldı. 1976 yılında yeniden İlahiyat Fakültesi Kelam Kürsüsü Başkanlığına döndü. 1979-84 yılları arasında İlahiyat Fakültesi İslam Araştırmaları Enstitüsü Müdürlüğü yaptı. 1979'da "Birinci İslam İlimleri Kongresi"ni ve 1981'de "İkinci İslam İlimleri Kongresi"ni hazırladı ve gerçekleştirdi.

1980 - 1982 yılları arasında AÜ İlahiyat Fakültesi Dekanlığı yapan Prof. Dr. Hüseyin Atay, 1981 yılında “Atatürk'ün 100. Doğum Yılında Türkiye 1. Din Eğitimi Semineri”ni yaptı. 1983'te “Uluslararası İbn Sina Sempozyumu”na "Mahiyet ve Varlık Ayırımı" adlı bildiri ile katıldı. 1984-85'te Tokat'ta kurulan Şeyhulislam İbn Kemal Paşa Araştırma Merkezi Müdürlüğü'nü yürüttü ve “İbn Kemal Paşa Birinci Sempozyumu”nu düzenledi. 1985 yılında Milli Eğitim Bakanlığı'nın Almanya Kuzey Westfalen Eyaleti ile yaptığı kültür anlaşmasının ilmi başkanlığını yaptı. 1985'de Paris'te UNESCO'da İmam Gazali ve Musa b. Meymun sempozyumlarına katıldı.

Prof. Dr. Hüseyin Ataya, 1985-89 yıllarında Suudi Arabistan Kral Fahd Petrol ve Madenler Üniversitesi'nde öğretim üyesi olarak çalıştı. 1987’nin Mart ayında Mısır'da “Aile Planlaması ve İskân Kongresi”ne; aynı yıl Nisan ayında Ürdün Yermuk Üniversitesi "İlk İslam Devletinde Mali Siyaset Kongresi"ne; aynı ay içinde “New York BM Aile Planlaması İhtisas Komisyonu” toplantısına ve 1989'da Cezayir'de "el-Hadaretu'l İslamiyyetu's Saniye, el-Multeka's Salis ve'l İşrun" sempozyumuna katıldı. Ayrıca, 1992 yılında Malezya International Institute of Islamic Thought and Civilization'un program başkanlığını yürüttü. 1992, 96, 97 ve 98 yıllarında Kahire'de Ulemai'd Din ve'd Dirasati's Sükkaniye'nin Tahlilu'l Usre fi'l Cumhuriyeti't Türkiye toplantılarına katıldı. 1996 yılında İtalya Bolognia Üniversitesi'nde Repentance in The Quran toplantısına ve Ürdün Ehlu'l Beyt Üniversitesi'nde Dinler Arası Diyalog toplantısına katıldı. 1997 yılında İspanya Barselona'da "Türkiye'de Yüksek Din Eğitimi" konulu bir konferans verdi. 1990-97 yılları arasında tekrar AÜ İlahiyat Fakültesi'nde öğretim üyeliği yaparak, Haziran 1997 ayında emekli oldu. Ancak 1998 yılından itibaren yine aynı fakültede yüksek lisans ve doktora dersleri verdi. Basılmış eserlerinin yanında, 1959-98 tarihleri arasında, yurtiçi ve yurtdışı yayın organlarında yayımlanmış yüz kadar makalesi vardır.